Makina Parkuru Nasıl İlerliyor
Baskı öncesi hazırlık genel anlamda film veya CTP hazırlık olarak algılanır. Baskı öncesi hazırlıkta film ve CTP, en son aşamadır. Bu aşamaya gelmeden önce yapılanlar ayrıntılı olarak incelendiğinde önemini daha iyi anlarız. İnceleyeceğimiz parçaların hepsi, mükemmel olduğu zaman doğru bir iş çıkartabiliriz. Kaliteli bir iş üretebilmek için gerekli olanlara uymadan var olan standartlara ulaşmak mümkün değildir. Gerekli bir takım ekipmanlar baskı öncesi hazırlığın değişik aşamalarında kullanılmaktadır.
Ofset baskı aynı zamanda bir düz baskı sistemidir. Dilimize İngilizce OFF-SET kelimesinden geçmiştir. Matbaacılıkta “Boyanın kâğıttan önce kauçuk üzerine oturması” anlamında kullanılır.
Baskı teknikleri arasında en yenisi, ofset baskı tekniğidir. Bu teknik, Alois Senefelder’in 1799’da bulduğu litografik baskı (taş baskı) tekniğinin rafine edilmiş biçimidir.
Litografi tekniği, su ile yağın birbirleriyle karışmaması ilkesine dayanır. Basılması istenen imge, yağ esaslı bir mürekkep ile yüzeyi düzeltilmiş kireçtaşı üzerine çizilir. Daha sonra bir sünger yardımıyla su, arapzamkı ve asitten oluşan bir çözelti yüzeye uygulanır. Bu çözelti, imgenin bulunmadığı yağsız yüzeyler tarafından emilirken, imgeyi oluşturan yağ esaslı bölgeler tarafından reddedilir. Taş yüzeyine merdaneyle mürekkep verildiğinde ise bunun tam tersi gerçekleşir. Bu kez, bünyesinde yağ bulunan mürekkep, imgeyi oluşturan yüzeyler tarafından kabul edilirken, imgenin yer almadığı yağsız yüzeyler tarafından reddedilir. Mürekkeplenen taşın üzerine kâğıt konur ve imge, bir pres yardımıyla kâğıt üzerine aktarılır.
Ciltçilik:
Tabaka halinde kâğıtlar üzerine basılmış olan kitap, mecmua broşür ve bunlara benzer işlerin kâğıtlarının sayfa ve forma sırasıyla katlanıp bir araya getirilerek bir blok teşkiline ve bunun üzerine de muhafaza olarak bir kap geçirilmesi sanatına mücellitlik, bu işle uğraşan kişiyi de mücellit, işin yapıldığı atölyeye de mücellithane denir.
Mücellitlik denildiğinde, sadece bir kitabın ciltlenmesi anlaşılmamalıdır. Makinede baskıya girecek bir kâğıdın baskıya girecek ebatlarda kesilmesi, baskı sonrası formalarının birbirini takip eden sayfa numarası ile katlanması, yine sıra ile dikilmesi, tutkallanıp kapağın takılması yanında; delgi (zımba) pilyaj, cilt kapaklarına elle veya presler vasıtasıyla yapılan kabartma (GOFRE) ve yaldız baskılar da ciltleme işlemlerinin bir parçasını oluşturmaktadır.
Türk tarihinde mücellitlik, bir meslek olma özelliğinin yanında, bir sanat faaliyeti olarak da yer almıştır. Bilhassa 19. yüzyılda ciltçilik sanatı çok gelişmiştir. Özellikle İslamiyet’in doğuşundan sonra süratle gelişen ciltçilikte, Türk ustaların nadide ürünleri “Herat İşi” adı altında ün saldı. Bu ustalar, cilt süslemelerinde Arapların kullandıkları geometrik şekillerin yerine, çini ve halıda kullanılan “Hatai ve Rumi” diye adlandırdıkları bezeme motiflerini tercih ettiler. Bu sayede önemli eserler çok güzel şekilde ciltlenmiş ve bugüne kadar muhafaza edilebilmiştir. Günümüzde ise ciltçilik, teknolojinin gelişmesine paralel olarak gelişme göstermiştir. Artık cilt işlemleri makineleşmiş durumdadır. Baskısı yapılan formaların harmanı, dikişi, tutkalı, kapak geçirme ve takma, kesme işlemleri, hatta paket yapımı dahi, sadece bir makine vasıtasıyla yapılır duruma gelmiştir. Cilt işleri, müstakil mücellithanelerde yapıldığı gibi, büyük matbaaların cilt atölyelerinde de yapılabilir.
Kesme makineleri :
Düzeltilen kâğıtları, istenen ölçüde kesmeye yarayan otomatik bıçaklardır. Bu bıçaklar, yalnız cilt atölyelerinde değil baskı atölyelerinde de kullanılan önemli makineleridir. Basılmamış kâğıtlar baskı ölçüsüne uygun şekilde kesilmek zorundadır.
Baskısı bitmiş kâğıtlar ise üç amaçla kesilir :
1) Kenarları, düzeltme amacı ile tıraş etmek.
2) Aynı tabaka üzerinde iki veya daha çok nüsha bir arada basılmış ise bunları birbirinden ayırmak.
3) Kırma, katlama işlemlerinden geçerek harmanlanıp kapak takılıp bitirilmiş işlerin, sırt hariç diğer üç kenarından kesilmesi.
4) Şekilli kesim, baskısı yapılan işlerin dik açılar harici farklı geometrik şekillerde kesilebilmesini sağlaması
Baskı Yüzey Koruma: Cilt işi bittikten sonra kitap, dergi, broşür, dosya vb. gibi materyallerin üzerine güzel bir görüntü vermek ve dış etkenlerden korumak için yapılan bir işlemdir. Bunlar selefon, laklama ve verniktir.
Selefon (Laminasyon): Basılı broşür, dosya, kitap kapağı gibi çok kullanılan basılı materyallerin dış etkenlerden korunması (güneş, nem,yağ vb.) için baskı yüzeyine sıvama yoluyla kaplanan ince bir jelatindir. Matlık veya parlaklık etkisi yaratabilir.
Lak: Broşür, kitap kapağı, katalog, dosya, davetiye gibi işlerde baskıyı dış etkenlere karşı korumak ve ürüne parlaklık kazandırmak için baskı yüzeyine mürekkep gibi uygulanan bir madde. Kanserojen etkisi nedeniyle gelişmiş ülkelerde kullanımı giderek azalmaktadır.
Vernik: Baskı yüzeyine uygulanan koruma işlemlerinden biri olup dayanıklılık ve parlaklığı lak kadar olmasa da yüzeye uygulanması kolay bir madde.